نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ ـ دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات خلیج فارس ـ دانشگاه اصفهان

چکیده

در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، از طوایفی که در تجارت اسلحه در خلیج فارس نقش داشتند، افغان‌ها و شماری از جماعت بلوچ بودند. در ابتدا، واسطه این تجارت افغان‌ها بودند، اما با گسترش اقدامات انگلستان علیه آنها و تنگ شدن عرصه، افغان‌ها از قبایل بلوچ که در نزدیکی ساحل مکران ساکن بودند، استفاده ‌کردند. از آنجایی که اسلحه‌ها در اختیار قبایل مخالف انگلستان در هندوستان نیز قرار می گرفت، این دولت به بهانه جلوگیری و مبارزه با تجارت و قاچاق اسلحه، اقداماتی را در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی انجام داد.
در مقاله حاضر، ساز و کار تجارت و قاچاق اسلحه توسط افغان‌ها و بلوچ‌ها و اقدامات و دخالت‌های انگلیس به بهانه مبارزه با این پدیده و به تبع مشکلاتی که برای دولت مرکزی ایران به بار می‌آورد، بررسی خواهد شد. مبنای این نوشتار، منابع آرشیوی موجود در مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه ایران است.

کلیدواژه‌ها

منابع و مآخذ
آدمیت، فریدون (1354)، امیر کبیر و ایران، چ 4، تهران: خوارزمی.
اوکانر، فردریک (1376)، خاطرات فردریک اوکانر کنسول انگلیس در فارس، مترجم: حسن زنگنه، ]بی جا[، نشر و پژوهش شیرازه.
دایر، ژنرال رجینالد (1383)، مهاجمان سرحد (رویارویی نظامی انگلستان با سرداران بلوچ ایرانی)، چ 2، ترجمه: حمید احمدی، تهران: نشر نی.
دهقان، لقمان، «رقابت دولت‌های بزرگ برای نفوذ تجاری در خلیج فارس»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، س 32، ش 3 و 4، پاییز و زمستان 1378: 678 ـ 667.
رزم آرا، علی (1320)، جغرافیای نظامی ایران (مکران)، ]بی جا[.
رئیس طوسی، رضا، «استراتژی سرزمین‌های سوخته 2، سیستان در احتضار»، تاریخ معاصر ایران، س اول، ش چهارم، زمستان 1376: 68 و 19.
سدیدالسلطنه کبابی، محمدعلی (1363)، بندرعباس و خلیج فارس (اعلام الناس فی احوال بندرعباس)، تصیح و مقدمه و فهارس: احمد اقتداری، به کوشش: علی ستایش، دنیای کتاب.
گریوز، فیلیپ (1380)، مأموریت سرپرسی کاکس در خلیج فارس و ایران، ترجمه: حسن زنگنه، نشر به دید.
مصور رحمانی، غلامرضا (1366)، کهنه سرباز (خاطرات سیاسی و نظامی)، چ 3، تهران: مؤسسه فرهنگی رسا.
وادالا. ژ (1356)، خلیج فارس در عصر استعمار، ترجمه: پرفسور شفیع جوادی، سحاب کتاب.
یاپ، ملکم و بریتون کوپر بوش (1380)، خلیج فارس در آستانه قرن بیستم، ترجمه: حسن زنگنه، نشر به دید.
 
اسناد:
1. آرشیو اسناد وزارت امور خارجه ایران، سال 1326 قمری، پرونده 5، کارتن 31.
2. سال 1328 قمری. پرونده 3، کارتن 29.
3. سال 1329 قمری، پرونده 3، کارتن 29.
4. کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، سند شمارة 1/70770.